Bescherming voor de kerkuil

Bijna de helft van alle kerkuilen die in Nederland uit hun ei kruipen sneuvelt in het verkeer. Speciale uilenstokken en -rollers moeten dat probleem verhelpen. 

Nog maar een jaar of dertig terug waren ze bijna verdwenen uit ons land, maar nu is de kerkuil weer helemaal terug! Op ongeveer drieduizend plaatsen broeden deze prachtige uilen, meestal in nestkasten bij boerderijen of schuren. Er is alleen één probleem: een groot deel van de jonge kerkuilen sneuvelt in het verkeer! Op initiatief van de Provincie Noord-Holland en Rijkswaterstaat, worden langs verschillende wegen nu speciale maatregelen genomen om de vogels te beschermen. 

Kerkuilen hebben een dodelijke voorliefde voor hectometerpaaltjes. Aan de rand van de snelweg komen, zeker ’s nachts, veel muizen op de warmte van het asfalt en op de groene, grazige snelwegbermen af. Zo’n groen hectometerbordje is dan een makkelijke uitzichtpost om op muizen te jagen. Alleen zijn de uilen zó licht, dat ze door de zuiging van het voorbijrazende verkeer letterlijk van hun plek worden getrokken en onder een auto komen.

Johan de Jong, voorzitter van de landelijke uilenwerkgroep bedacht enkele jaren terug een manier om dit probleem te verhelpen: een soepel lopende roller op de hectometerpaaltjes, zodat de vogels daar niet meer rustig op kunnen zitten, en een hoge paal iets verder uit de kant, waar de uilen veiliger op kunnen zitten. (jagen langs de snelweg blijft natuurlijk een groot risico voor de uilen, maar de aantrekkingskracht van al die muizen bij het asfalt en in de grazige bermen is nu eenmaal groot.) 

In Friesland is een stuk snelweg al voorzien van deze uilenpalen en -rollers, en daar lijkt het aantal slachtoffers inderdaad sterk teruggedrongen. ‘Maar dat is een n=1 meting’, zegt ecoloog Jasja Dekker. ‘Voor je zo’n maatregel over het hele land gaat uitrollen is het goed om dat onderzoek verder uit te breiden. Dat gaan we nu in Noord-Holland doen.’

Op basis van vondsten van dode uilen zijn enkele notoir gevaarlijke stukken provinciale weg uitgekozen. Langs een deel van die wegen plaatst aannemer Van Doorn nu wel palen en rollers, langs een ander deel niet. Op die manier hoopt Dekker een objectieve meting van het effect van de bescherming te kunnen doen. ‘Bovendien maken we een vergelijking tussen de combinatie van palen en rollers, of alleen palen, want die rollers op de hectometerpaaltjes zijn een relatief dure oplossing’, aldus Dekker. ‘Op deze manier kunnen we in de toekomst aan zogeheten evidence based conservation doen, ofwel: bescherming op basis van harde feiten in plaats van vermoedens.’

Op dit moment telt Nederland ongeveer drieduizend paar broedende kerkuilen. Gemiddeld brengen die drie tot vier jongen groot. De meest betrouwbare schattingen op basis van geringde uilen gaan ervan uit dat nu maar liefst 40% van de ruim tienduizend jonge uilen sneuvelt in het verkeer.

Bij de foto's: medewerkers van aannemer Van Doorn en leden van de kerkuilenwerkgroep plaatsen de eerste palen en daaronder: een kerkuilenrol op het hectometerpaaltje (foto's: Rob Buiter)