Kees Moeliker: De haringscheet

‘Snuit iets toegespitst, onderkaak steekt voor de bovenkaak uit; rugvin begint even voor het midden van het lichaam, de anaalvin staat ver naar achteren, de buikvinnen precies onder de rugvin. Kleur: rugzijde donker olijfgroen, buik en flanken witachtig; levende of nog met schubben bedekte dode exemplaren vertonen een prachtige parelmoerglans. Lengte tot 45 centimeter.’

U kent deze diersoort vermoedelijk zonder kop, wervelkolom en ingewanden als ‘Hollandse Nieuwe’ en heeft er de afgelopen dagen vast wel een gegeten, met of zonder ui of zure bom, op een broodje, uit de hand of met een prikkertje, met een jonge jenever, of - zoals bij mijn visboer - met een glas Chablis.

Hendrikje van Andel-Schipper, in 2005 met 115 jaar de oudste in leven zijnde wereldburger, at er dagelijks een, met een glaasje sinasappelsap. Misschien kent en eet u de vis als kipper, bokking of rolmops.

Het is de haring, in 1758 officieel Clupea harengus genoemd door Linnaeus, en nog steeds een van de talrijkste en succesvolste vissoorten van onze planeet. Hij leeft in kustwateren aan beide zijden van de Atlantische Oceaan, in enorme scholen. De grootste school ooit gezien besloeg vier kubieke kilometer en telde naar schatting vier miljard haringen.

De oudst bekende haring bereikte een leeftijd van 22 jaar. Wij eten hem onvolgroeid als tweejarig jonkie van hooguit een centimeter of twintig. Geslachtsrijp zijn ze pas na drie jaar. Dan gaan ze gezamenlijk paaien. Zowel de eierstokken als de testikels vullen dan de volledige buikholte en wegen twintig procent van het totale lichaamsgewicht. De haringwijfjes laten elk gemiddeld 30.000 kleverige eitjes (kuit) in zee lopen, die de mannetjes met hun hom bevruchten.

Het succes van de haring als soort zit waarschijnlijk in de grote scholen waarin ze leven. Ze kunnen zo roofvissen en dolfijnen verwarren en afschrikken, de kans verkleinen dat ze opgegeten worden, zich beter oriënteren en synchroon voedsel zoeken.

De haring kan uitstekend horen en maakt geluid voor de zo belangrijke onderlinge communicatie. De snel herhaalde in geluidsvolume afnemende pulstonen werden halverwege de jaren tachtig onbedoeld ontdekt door de Zweedse marine. Het geluid werd jarenlang toegeschreven aan Sovjet onderzeeërs die in de Oostzee zouden spioneerden. Visbiologen toonden later aan dat haringen het bewuste geluid produceerden door (anale) winden te laten die net boven de menselijke gehoordrempel uitkomen. In Zweden haalde men opgelucht adem. De haringscheet werd heel toepasselijk FRT (Fast Repetitive Tick) genoemd. Luister maar.

Kees Moeliker