Advocaat van de natuur en spreekbuis van het milieu.

Kees Moeliker: Specht met hoofdpijn

  •  
06-11-2011
  •  
leestijd 2 minuten
  •  
280 keer bekeken
  •  
Een prangende vraag die zowel vogelkenners als artsen al tientallen jaren bezig houdt, is ‘Krijgen spechten geen hoofdpijn?’.
U kent de specht natuurlijk ook als die vrolijk lachende herriemaker die met zijn snavel tegen bomen hamert om er (1) vervolgens kleine beestjes uit te peuren en op te eten, (2) met het verdragende geroffel een partner te werven en er zijn territorium mee af te bakenen, en (3) er uiteindelijk ook een nesthol in uit te hakken.
Veel meer facetten kent het spechtenleven niet: de specht hamert. Ruim dertig jaar geleden becijferde de Amerikaanse arts Philip May hoe vaak en hoe snel: 35 tot 44 tikken in roffels die 2,1 tot 2,7 seconden duren, en dat 500 tot 600 keer per dag. Bij elke tik weerstaat het spechtenhoofd een vertragingskracht van 1200 g.
Om dat na te bootsen zouden wij met een snelheid van 25 kilometer per uur met ons hoofd tegen een muur moeten beuken, en dat 500 keer achter elkaar. Geloof me, na drie, vier keer head-bangen zijn we knock-out. Het is dus een wonder dat onze bossen en parken niet bezaaid liggen met bewusteloze spechten.
Dat wonder is evolutie door natuurlijke selectie. Ooit kwam een vogel op het idee om met zijn snavel tegen hout te kloppen. Hij kreeg er geen hoofdpijn van en merkte dat hij voedsel en nestplaatsen aanboorde die onbereikbaar waren voor andere vogels. Langzaam evolueerden de spechten tot wat ze nu zijn: een succesvolle familie van ruim 200 soorten. Ze zijn heer en meester in hun domein, geen andere vogel doet het ze na want het spechtenhoofd kent een aantal unieke aanpassingen waardoor het schokken absorbeert. De belangrijkste zijn:
  • Een minimum aan hersenvocht, waardoor de hersenen stevig verpakt niet in de schedel heen en weer klotsen.
  • Ongelijkvormige boven- en ondersnavel waardoor de klopkrachten die de hersenen bereiken aanzienlijk verminderen.
  • Een uitzonderlijk lang tongbeen dat met twee elastische banden over het achterhoofd en het schedeldak de neusgaten bereikt. Het vormt een soort veiligheidsgordel die de schedel bij elkaar houdt en schokken opvangt.
Onbewust van deze kennis werden in de Middeleeuwen al helmen ontworpen met een prominente ‘snavel’, maar de biomimicry gaat verder. In 2007 presenteerde de Britse werktuigbouwkundige Julian Vincent zijn bijna bewegingsloze elektrische ‘spechtenhamer’ gebaseerd op de uitermate korte maar snelle slag van de spechtenkop. Chinese onderzoekers voorspelden kortgeleden een nieuwe aanpak van het minimaliseren van schedelhersenletsel bij mensen, ook voortbordurend op de biomechanica van de spechtenschedel.
Ondertussen hebben de spechten een probleem. In onze verstedelijkte wereld zien ze straatlantarens en regenpijpen voor bomen aan. Ze hameren lustig op het keiharde ijzer, maar ik denk niet dat het zo slim aangepaste spechtenhoofd daar tegen bestand is.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?

Maandag, woensdag en vrijdag versturen wij je alle informatie uit de radio en tv-uitzending en het laatste internetnieuws.