Moordmezen

Koolmezen lijken misschien wel sympathiek, in de tuin op de voedertafel. Maar onderzoeker Jelmer Samplonius van de Rijksuniversiteit Groningen weet inmiddels wel beter. In zijn onderzoek aan bonte vliegenvangers in Drentse nestkasten, heeft hij de mezen leren kennen als brute moordenaars.

Elk jaar ringen onderzoekers van de RuG zo'n 1500 jonge bonte vliegenvangers en al hun ouders. Ze zien daar de volgende jaren dan altijd weer veel oude bekenden van terug. Nu worden bonte vliegenvangers niet zo oud: als ze hun eerste jaar hebben overleefd dan is de overlevingskans ongeveer een half. In het eerste jaar gaat ongeveer 80% dood, dus de kans dat een vogel de vijf jaar haalt is ongeveer 1%.

Dit jaar zagen de onderzoekers een man terug die bijna 8 jaar is geworden. Hij werd op 19 mei 2007 in een nestkast vlakbij het huis van vogelonderzoeker Rob Bijlsma geboren. Vervolgens verloren de onderoekers hem bijna vier jaar uit het oog: pas in 2011 kwam deze vogel voor het eerst als broedvogel terug, op ongeveer 100 meter van zijn geboorteplek.

Waarschijnlijk heeft hij ook in de jaren 2008-10 gewoon op en neer gependeld tussen Afrika en Wapse (retour ca 10.000 km), maar lukte het hem niet om een broedplaats te vinden. In de jaren 2011-14 broedde hij hier ieder jaar succesvol, en bracht in totaal 22 jongen groot. Ook dit jaar kwam hij weer braaf terug, na de achtste keer dus 10.000 km. Het is z'n laatste geworden, want hij is onlangs de kop in gehakt door een koolmees. Onvoorzichtig geweest, want een nestkast ingegaan terwijl er ook een koolmees thuis was. In sommige jaren sneuvelt zo wel 5% van de mannelijke bonte vliegenvangers in de nestkasten. Dit jaar zijn de mezen vrij laat, en de vliegenvangers gewoon redelijk op tijd. Dat geeft meer gedoe om nestkasten, met dus soms fatale afloop. 

Opmerkelijk is dat dit jaar het aantal slachtoffers op 28 ligt, in plaats van de gebruikelijke 5 tot 10. De onderzoekers denken dat dit te maken heeft met de overlap in broedtiming tussen de soorten, waardoor er meer competitie om nestkasten is.