Zoeken naar de akkerandoorn

Wie planten als akkerereprijs, rood guichelheil of akkerandoorn wil zien kan tegenwoordig beter in volkstuinen en spoorbermen kijken dan op akkers, want daar zijn ze bijna verdwenen. Oorzaak: de intensieve landbouw.

Akkerandoorn ( Stachys arvensis ) kwam voor 1950 vrij algemeen voor in Limburg, het grote rivierengebied en het midden en oosten van het land. In het noorden van het land was het altijd al een zeldzame verschijning. Ze gaat sterk achteruit en staat daarom inmiddels als kwetsbaar op de Rode lijst.

Om erachter te komen hoe het ervoor staat met akkerandoorn en andere akkerkruiden bezocht Guus de Vries de afgelopen vijf jaar honderden akkers en meer dan 120 volkstuincomplexen in de provincie Groningen en de kop van Drenthe. Een monnikenklus die slechts 14 groeiplaatsen van akkerandoorn opleverde. De meeste planten stonden in volkstuinen (63%) en langs spoorbanen (36%). In wegbermen en op braakliggende terreinen kwam de soort sporadisch voor. In akkers werd de soort niet aangetroffen.

Het onderzoek van Guus toonde bovendien aan dat niet alleen akkerandoorn, maar ook andere eenjarige akkerplanten als rood guichelheil ( Anagallis arvensis subsp. arvensis ) en akkerereprijs ( Veronica agrestis ) tegenwoordig vooral te vinden zijn op volkstuinen. Het lijkt erop dat volkstuinen een belangrijk toevluchtsoord vormen voor eenjarige akkerkruiden die zich niet meer kunnen handhaven in intensief bewerkte akkers. Hoe veilig dat toevluchtsoord is op de langere termijn is onduidelijk. De belangstelling voor tuinieren is op het Groningse platteland namelijk tanende. Was akkerandoorn al een vrij zeldzame verschijning in Noord-Nederland, op korte termijn zou ze wel eens zeer zeldzaam kunnen worden. Het lot van akkerandoorn en andere akkerkruiden ligt hier in handen van een kleine groep idealistische volkstuinders.

Het volledige artikel kan worden nagelezen in het tijdschrift PLANTEN, no.3, van Stichting FLORON.