Driekwart van totale insectenpopulatie verdwenen in Duitse natuurgebieden

In 63 beschermde natuurgebieden in Duitsland is sinds 1989 de totale biomassa vliegende insecten met ruim 75 procent afgenomen. De teruggang van de insectenpopulatie werd al vermoed, maar is nog veel groter dan gedacht.

Dat blijkt uit onderzoek van ecologen van de Radboud Universiteit samen met Duitse collega's. De bevindingen zijn woensdag gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift PLoS ONE.

De insectenonderzoekers verzamelden de afgelopen 27 jaar gegevens op 63 verschillende locaties in natuurgebieden in Duitsland. Met vallen werden alle vliegende insecten gevangen en het totaal aan biomassa werd gewogen. De enorme berg aan gegevens is nu voor het eerst geanalyseerd.

Gemiddeld nam de totale insectenpopulatie af met 76 procent. In het midden van de zomer, een toptijd voor vliegende insecten, zagen de onderzoekers zelfs een daling van 82 procent in de onderzochte gebieden. Onderzoeker Caspar Hallmann, die de statistische analyses heeft uitgevoerd, zegt: "Al deze gebieden zijn beschermd, vaak zijn het natuurgebieden die goed beheerd worden. Toch is de achteruitgang overal waarneembaar".

Wat de precieze oorzaak is van de enorme afname is tot nu toe nog onduidelijk. De afname kan niet verklaard worden door veranderingen in weer, landschap en plantensoortenrijkdom in de gebieden. Hallmann speculeert over de oorzaak: "De onderzochte gebieden zijn klein en ingesloten tussen agrarische gebieden. Deze omliggende gebieden trekken insecten aan, die daar vervolgens niet kunnen overleven. De natuurgebieden zouden hierdoor "leeggezogen" kunnen worden." Het is waarschijnlijk dat de gevonden resultaten representatief zijn voor grote delen van Europa en andere delen van de wereld waar natuurgebieden liggen ingeklemd tussen overwegend agrarisch landschappen.

Afgelopen jaren is steeds duidelijker geworden dat bepaalde insectensoorten, zoals bijen en vlinders, steeds minder voorkomen in West-Europa en Noord-Amerika. Maar dat de aantallen van alle vliegende insecten in zo'n wijdverbreid gebied zijn afgenomen is alarmerend, volgens projectleider Hans de Kroon. Hij noemt dat hele ecosystemen afhankelijk zijn van insecten, bijvoorbeeld als voedsel en als bestuivers. "Het is nauwelijks voorstelbaar wat er gaat gebeuren als deze ontwikkeling onverminderd doorgaat", aldus De Kroon.

In navolging van de metingen in Duitsland, pleiten onderzoeksorganisaties Sovon, de Vlinderstichting en EIS Kenniscentrum Insecten voor het systematisch meten van de insectenstand in Nederland. En voor meer onderzoek naar de mechanismen die verband houden met deze afname. 

Grootschalige metingen van de Nederlandse populatie worden nu nog niet gedaan. Slechts van een klein aandeel van alle insecten, de vlinders, is bekend dat die sinds 1992 met circa 45 % zijn afgenomen. Net zoals de aantallen vogels en vlinders al jaren worden gemonitord, moet een begin worden gemaakt met het systematisch meten van aantallen insecten om meer kennis te vergaren.

Eerder onderzoek van Sovon en dezelfde wetenschappers van de Radboud Universiteit liet zien dat insectenetende zangvogels afnamen in gebieden met hoge concentraties van het insectenbestrijdingsmiddel imidacloprid. Over de gevolgen van het verdwijnen van insecten is te weinig bekend en onderzoek naar mechanismen die verband houden met deze afname is daarom hard nodig.

Bron: PLoS One, Radboud Universiteit