Roofvogeltrek in Georgië

Voor het vijfde jaar op rij worden er in de kuststrook bij de Georgische havenstad Batumi systematisch roofvogels geteld. Elk jaar trekken daar honderdduizenden roofvogels voorbij. Op hun route naar het zuiden samengeperst in de smalle corridor tussen de Zwarte Zee en de bergen van de Kaukasus. In 2008 richtte de Belgische student Brecht Verhelst samen met een stel vrienden de Batumi Raptor Count op met als doel precies in kaart te brengen wat daar zoal voorbij komt vliegen elk jaar. De telpost loopt als een speer en inmiddels is werkterrein van de BRC aanzienlijk uitgebreid.

Onderweg naar het zuiden
Geluidloos zweven ze voorbij: duizenden roofvogels onderweg naar het zuiden. De enige vogels die je wel hoort, zijn de sperwers die buurman Gela Dilaverovi deze week heeft gevangen. Ze worden net gevoerd. De lucht boven het dorpje Saghalvasho is ingedeeld in vijf zones. Iedere teller neemt een deel voor zijn rekening en als de vogels de denkbeeldige lijn van de Zwarte Zee naar de heuvels passeren, gaan ze de boeken in. Het is een geoliede administratieve operatie. Een paar tellers ‘doen’ de bulksoorten zoals wespendief, steppebuizerd en zwarte wouw. Die komen in zulke enorme aantallen voorbij dat er een telmachientje wordt gebruikt. Eén klik is meestal één vogel, maar als het erg druk is – en dat gebeurt vaak genoeg – dan staat één klik voor tien vogels tegelijk. Andere waarnemers inventariseren de rest: arenden, kiekendieven en een paar soorten die niet tot de roofvogelfamilie behoren, zoals scharrelaar en zwarte ooievaar. Af en toe komt er iets voorbij waardoor iedereen even uit zijn tellers-trance wordt gehaald. Een Aziatische wespendief of, zoals laatst, een shikra, een sperwersoort die nieuw is voor de telpost. In de vijf jaar dat er nu systematisch wordt geteld zijn er 36 verschillende roofvogelsoorten waargenomen, dat zijn bijna alle soorten die voorkomen in wat het West-Palearctische gebied wordt genoemd.

Vijf jaar is kort
Tweeënhalve maand lang wordt er dagelijks geteld, van ’s morgens vroeg tot laat in de middag. De handcomputer van de tellers stroomt vol met gegevens: aantallen, verhouding jong/volwassen, zoveel vrouwtjes, zoveel mannetjes. Iets over groepsgedrag van dwergarenden. Hoewel vijf jaar tellen in wetenschappelijke zin betrekkelijk kort is, zijn er al wel een paar conclusies te trekken. Zo is duidelijk geworden dat er in het gebied veel meer roofvogels voorkomen dan werd aangenomen. Tellingen in de broedgebieden zijn bijzonder lastig, maar als je de vogels telt als ze met z’n allen langs de stempelpost komen, dan kun je vrij simpel een accurate schatting maken.

Verlies broedbiotoop
Op grond van de tellingen is inmiddels ook vast komen te staan dat het met een soort als de steppenkiekendief buitengewoon slecht gaat. Dat heeft mogelijk te maken met verlies aan broedbiotoop en problemen in de overwinteringsgebieden, maar ook met de jacht onderweg. Ornithologen zijn namelijk niet de enigen die die massa’s voorbij trekkende roofvogels hebben opgemerkt. Net achter de telpost hebben zich tientallen jagers verschanst in de heuvels. Als het slecht weer is en de vogels laag overkomen, worden ze met tientallen uit de lucht geknald. Vooral wespendieven en steppenbuizerds zijn gewild om hun vlees, maar ook andere roofvogels worden geschoten, gewoon omdat het kan. De BRC is daarom een voorlichtingsprogramma gestart op scholen in de buurt van Batumi. Beter 10 vogels in de lucht dan 1 op de grond, zo ongeveer klinkt de boodschap. Uiteindelijk ben je beter uit als je de natuurlijke rijkdom van hun land op een duurzame manier exploiteert. Bijvoorbeeld door toeristen naar Georgië te lokken. In een dorp als Saghalvasho lukt dat al heel aardig. De aanwezigheid van de telpost van de BRC heeft al voor heel wat overnachtende ecotoeristen gezorgd. En de verwachting is dat dat aantal de komende jaren nog zal toenemen nu steeds meer mensen het spektakel van de massale migratie langs Batumi leren kennen en waarderen.

foto: Roel Pauw/Batumi Raptor Count